De media overspoelden ons de afgelopen weken met artikelen die zich buigen over mogelijke strategieën om energie te besparen, want “het goedkoopste kilowattuur is namelijk hetgeen dat niet verbruikt werd”. Mensen worden aangezet tot energiebesparing door de temperatuur van de gasketel te verlagen of hun sluimerverbruik in de kiem te smoren.

Maar hoeveel van deze strategieën maken reeds deel uit van het besparingspalet van de Vlaming?

Binnen het Europese NUDGE-project brengt imec-mict-UGent het energiegedrag van de Vlaming in kaart met als ultieme doel het faciliteren van duurzame gedragsverandering. Dit project focust specifiek op energiebesparingen binnenshuis die herhaaldelijk ondernomen worden, zoals de verwarming lager zetten of het eco-programma van de wasmachine gebruiken. Uit een bevraging bij 1133 Vlamingen, die werd uitgevoerd in het voorjaar van 2021, blijkt dat een aantal besparingen reeds deel uitmaken van het vast gewoontepallet. Acties zoals de lichten doven, ramen sluiten, het water niet laten lopen, de TV uitzetten als niemand meer kijkt en douchen verkiezen boven baden, zijn gedragingen die door 6 op de 10 bevraagden altijd ondernomen worden. Qua duurzaam gedrag is de Vlaming dus zeker niet aan zijn proefstuk toe. 

Wel wezen de resultaten uit dat mensen een afweging maken tussen comfort en besparing. Als energiebesparing betekent dat de verwarming een graad lager moet staan of dat het water uit de douche iets lauwer aanvoelt, dan passen mensen al snel. Uit de resultaten blijkt dat mensen in eerste instantie proberen energieverspilling tegen te gaan, door bijvoorbeeld de ramen te sluiten (91.9% vaak/altijd) of onverwarmde ruimtes in de winter af te sluiten (83.7% vaak/altijd). Pas daarna overweegt men om energie te besparen, maar dan het liefst tegen zo weinig mogelijk comfortverlies. Zo wordt de thermostaat bij 16.5% van de huishoudens zelden of nooit lager gezet, draagt 22.8% zelden tot nooit een extra laagje kleren in ruil voor een koelere kamertemperatuur, en verlaagt 54% de boilertemperatuur zelden tot nooit. Een extra dikke trui of een keer minder douchen? De Vlaming past al snel als zijn comfort in het gedrang komt.

De acties die echter het vaakst ondernomen worden, leveren niet meteen de grootste energiebesparingen op. Meer dan 9 op de 10 bevraagden doet meestal tot altijd de lichten uit bij het verlaten van de ruimte, wat met stip op 1 de meest ondernomen energiebesparend actie is. Terwijl bijna 1 op de 3 bevraagden zelden of nooit toestellen volledig gaat uitschakelen om sluimerverbruik tegen te gaan. Eerder onderzoek door de Columbia University (NY) heeft reeds aangetoond dat mensen energie-acties met een laag besparingspotentieel, zoals de lichten doven, gaan overschatten. Energie besparen vraagt dus een grondige attitude- en gedragsverandering van de burger. Eentje die niet van vandaag op morgen verwezenlijkt wordt.

Onze onderzoeksresultaten duiden op het potentieel van energiebesparingen en zijn een ideale voedingsbodem voor toekomstige gedragsinterventies. Hierbij wordt nudging vaak als potentiële kostenefficiënte oplossing geopperd. Bij nudging worden keuzes die positief zijn voor de eindconsument en/of de samenleving gemakkelijker gemaakt. Door opties aantrekkelijker of eenvoudiger te etaleren zonder alternatieven uit te sluiten blijft de eindverantwoordelijkheid bij de eindgebruiker. In het geval van energieconsumptie kan info over het energiegedrag van de buren of een default besparingsprogramma van de energie-app een positief effect hebben op het besparingsgedrag van de gebruiker. In volle energiecrisis is het bijgevolg interessanter om alternatieve manieren te onderschrijven om energie te besparen dan de hoop te vestigen op een lagere energiefactuur.

Lees het onderzoeksrapport hier (Engels)

Contact: Stephanie Van Hove en dr. Peter Conradie